LỊCH SỬ CỦA THÉP

Phần 2

… Vũ khí, Chiến tranh và thứ kim loại được tạo thành do sự sáng tạo của con người 

Con đường dài để hình thành loại Thép đầu tiên

Để biết thép, trước tiên chúng ta phải hiểu sắt, vì các kim loại gần như là một và giống nhau. Thép chứa nồng độ sắt từ 98 đến 99 phần trăm trở lên. Phần còn lại là carbon - một chất phụ gia nhỏ tạo ra sự khác biệt lớn về tính chất của kim loại. 

Trong nhiều thế kỷ và thiên niên kỷ trước khi có những bước đột phá xây dựng các tòa nhà chọc trời, các nền văn minh đã điều chỉnh và sửa đổi các kỹ thuật nấu chảy để tạo ra sắt, ngày càng tiến gần hơn đến thép.

Khoảng năm 1.800 trước Công nguyên, một dân tộc sống dọc theo Biển Đen tên là Chalybes muốn chế tạo một kim loại bền hơn đồng - thứ có thể được sử dụng để chế tạo vũ khí vô song. Họ cho quặng sắt vào lò, đập và nung để làm mềm. Sau khi lặp đi lặp lại quá trình này nhiều lần, người Chalybes đã kéo những vũ khí bằng sắt chắc chắn ra khỏi lò rèn.

Hình ảnh một người Chabyles đang chế tạo vũ khí bằng sắt rèn

Với sắt rèn của người Chabyles, người Hitties trở thành một trong những đội quân hùng mạnh nhất lịch sử cổ đại

Thứ mà người Chalybes tạo ra được gọi là sắt rèn, một trong những tiền thân chính của thép hiện đại. Họ nhanh chóng gia nhập Hittites hiếu chiến, tạo nên một trong những đội quân hùng mạnh nhất trong lịch sử cổ đại. Không vũ khí của quốc gia nào có thể sánh được với thanh kiếm hay cỗ xe ngựa kéo của người Hittite.

Có thể nói, người anh em khác của thép là gang, được sản xuất lần đầu tiên ở Trung Quốc cổ đại. Bắt đầu từ khoảng năm 500 trước Công nguyên, những người thợ kim loại Trung Quốc đã xây dựng những chiếc lò cao khoảng hơn 2 mét để đốt một lượng lớn sắt và gỗ. Vật liệu này được nấu chảy thành chất lỏng và đổ vào các khuôn chạm khắc, có hình dạng của các dụng cụ nấu ăn và các bức tượng.

Một dạng mô hình lò cao cổ của Trung Quốc

Tuy nhiên, cả sắt rèn và gang đều không phải là sự kết hợp hoàn hảo. Sắt rèn của Chalybes chỉ chứa 0,8% carbon, vì vậy nó không có độ bền kéo của thép. Gang Trung Quốc, với 2 - 4% carbon, giòn hơn thép (dễ gãy). Các thợ rèn của Biển Đen cuối cùng đã bắt đầu chèn các thanh sắt vào một loại than trắng được nung nóng, tạo ra sắt rèn bọc thép. Nhưng một cộng đồng ở Nam Á đã có một ý tưởng tốt hơn. Người Ấn Độ sẽ sản xuất thép thực sự đầu tiên!

Khoảng năm 400 trước Công nguyên, những người thợ kim loại Ấn Độ đã phát minh ra một phương pháp nấu chảy để liên kết một lượng carbon hoàn hảo với sắt. Chìa khóa ở đây là một vật chứa bằng đất sét để đựng kim loại nóng chảy: một cái nồi nấu kim loại. Các công nhân đặt những thanh sắt rèn nhỏ và những mẩu than củi vào trong những chiếc nồi nấu kim loại, sau đó đậy kín các thùng chứa và đưa chúng vào lò nung. Khi họ tăng nhiệt độ lò thông qua các luồng không khí từ ống thổi, sắt rèn nóng chảy và hấp thụ carbon trong than. Khi nồi nấu kim loại nguội đi, các thỏi thép nguyên chất nằm bên trong và nó được gọi là thép Wootz hay là thép Seric(*).

Thép Damacus với điểm nhẫn là những các vân kim loại nổi bật với các vết đốm như nước chảy

Những người thợ rèn sắt của Ấn Độ đã vận chuyển "thép wootz" của họ đi khắp thế giới. Ở Damascus, những người thợ rèn Syria đã sử dụng kim loại này để rèn những thanh kiếm “thép Damascus” nổi tiếng, gần như trở thành thần thoại, được cho là đủ sắc bén để cắt lông vũ trong không trung (và truyền cảm hứng cho các siêu vật liệu hư cấu như thép Valyria trong tác phẩm Game of Thrones của nhà văn George Martin). Thép Ấn Độ đã đến tận Toledo, Tây Ban Nha, nơi những người thợ rèn rèn kiếm cho quân đội La Mã.

Các thương nhân Abyssinian đóng vai trò trung gian trong việc viện chuyển Thép Wootz từ Ấn Độ đến các nền văn minh phía Tây

(*) Trong các chuyến hàng đến La Mã, các thương nhân Abyssinian từ Đế chế Ethiopia đã đóng vai trò là những người trung gian lừa dối, cố tình thông báo sai cho người La Mã rằng thép đến từ “Seres”, từ tiếng Latinh có nghĩa là Trung Quốc, vì vậy La Mã sẽ nghĩ rằng thép đến từ một nơi quá xa để chinh phục. Người La Mã gọi việc mua hàng của họ là thép Seric và sử dụng nó cho các công cụ cơ bản và thiết bị xây dựng bên cạnh vũ khí.

Cái ngày mà Sắt được xem như một kim loại quý đã qua lâu rồi. Những chiến binh dũng mãnh nhất thế giới giờ đây sẽ mang theo Thép.

Thánh Kiếm và Thép của các Samurai
Theo truyền thuyết của xứ Britain (Nước Anh cổ đại), thanh đại kiếm Excalibur rất hùng vĩ và đẹp đẽ. Từ này có nghĩa là "cắt thép." Nhưng đó không phải là thép. Từ thời vua Arthur cho đến thời Trung cổ, Châu Âu đã tụt lại phía sau trong lĩnh vực sản xuất sắt thép.

Excalibur là thanh kiếm huyền thoại của Vua Arthur, đôi khi được cho là có ẩn chứa sức mạnh huyền bí bên trong và tượng trưng cho chủ quyền hợp pháp đối với Vương quốc Anh.

Khi Đế chế La Mã sụp đổ (chính thức vào năm 476), châu Âu rơi vào hỗn loạn. Ấn Độ vẫn sản xuất loại thép ấn tượng của mình, nhưng họ không thể vận chuyển kim loại này đến châu Âu một cách đáng tin cậy, nơi những con đường nhếch nhác, các thương nhân bị phục kích và mọi người lo sợ bệnh dịch và bệnh tật. Ở Catalonia, Tây Ban Nha, những người thợ rèn đã phát triển những lò nung tương tự như ở Ấn Độ; “lò luyện kim xứ Catalan” đã sản xuất sắt rèn, và rất nhiều sắt rèn - đủ kim loại để làm móng ngựa, bánh xe cho xe ngựa, bản lề cửa và thậm chí cả áo giáp bọc thép.
Các hiệp sĩ vung những thanh kiếm được chế tạo thủ công đặc biệt. Chúng được rèn bằng cách xoắn các thanh sắt, một quá trình để lại các hoa văn bện và xương cá độc đáo trên lưỡi kiếm. Người Viking giải thích các thiết kế này như rồng cuốn, và những thanh kiếm như Excalibur của Vua Arthur và Tizona của El Cid đã trở thành thần thoại.
Tuy nhiên, những thanh kiếm tốt nhất trên thế giới lại được sản xuất ở phía bên kia hành tinh. Những người thợ rèn Nhật Bản rèn lưỡi kiếm cho samurai đã phát triển một kỹ thuật bậc thầy để tạo ra những lưỡi kiếm nhẹ, sắc bén đến chết người. Các loại vũ khí đã trở thành vật gia truyền, được truyền qua nhiều thế hệ và rất ít món quà ở Nhật Bản có thể tuyệt vời hơn. Việc rèn kiếm katana là một công việc phức tạp và mang tính nghi thức.

Cùng với Ngọc và Gương, Đao kiếm là một trong ba tam chủng thần khí của Nhật Bản

Những người thợ rèn Nhật Bản tắm rửa sạch sẽ trước khi làm kiếm. Nếu họ không trong sạch, thì những linh hồn xấu xa có thể xâm nhập vào lưỡi kiếm. Việc rèn kim loại bắt đầu bằng sắt rèn. Một đoạn vật liệu được nung nóng bằng than củi cho đến khi đủ mềm để gấp lại. Sau khi nguội, sắt lại được nung nóng và gấp lại khoảng 20 lần nữa, tạo cho lưỡi kiếm hình vòng cung, và trong suốt quá trình rèn và gấp, sắt tiếp tục tiếp xúc với than cacbon đã biến kim loại thành thép.

Văn hóa Nhật Bản gắn liền với những thanh kiếm Katana được rèn với kỹ thuật đặc biệt

Một thợ rèn kiếm đã sử dụng đất sét, than củi hoặc bột sắt cho bước tiếp theo, chải vật liệu dọc theo lưỡi kiếm để tạo hình thiết kế cuối cùng. Các hoa văn nổi lên trên thép tương tự như vân gỗ với các nút xoáy và gợn sóng. Các chi tiết thậm chí còn tinh xảo hơn cả vảy rồng của những thanh kiếm châu Âu, và những thanh katana của Nhật Bản được đặt những cái tên như “Phi Sa”, “Trăng khuyết” và "Kẻ tiêu diệt Shuten-dōji"(*), một con quỷ thần thoại trong truyền thuyết Nhật Bản. Năm thanh kiếm còn tồn tại đến ngày nay, Tenka-Goken, hay “Năm thanh kiếm dưới bầu trời”, được lưu giữ như bảo vật quốc gia và thánh tích ở Nhật Bản.

(Hết phần 2)

Trung Hoàng

--------------------------------

Nguồn tham khảo bài viết:

1. The Entire History of Steel của tác giả JONATHAN SCHIFMAN
2. The Forge and the Crucible. của tác giả Mircea Eliade
3.  Wikipedia